Prof. Grzegorz Motyka opatrzył swoją książkę „Akcja Wisła ‘47” podtytułem „komunistyczna czystka etniczna”. U niektórych wywołało to oburzenie. Głównie z dwóch powodów. Po pierwsze, w powszechnym przekonaniu czystka etniczna łączona jest z fizyczną eksterminacją, czym masowe wywózki ludności ukraińskiej w 1947 roku nie były. Po drugie, termin czystka etniczna jest także używany w odniesieniu do masowych mordów Polaków w południowo-wschodnich województwach II RP dokonanych przez Ukraińską Powstańczą Armię. Z uwagi na fakt, że pośrednim (tak, pośrednim) celem Akcji Wisła było zniszczenie banderowskiego podziemia w Polsce, to może to budować fałszywą symetrię między rzezią wołyńską a akcją „Wisła”.

Był on błędnym rycerzem, który zawsze stawiał na pierwszym miejscu sprawę polską, jak również germanofilem przesiąkniętym swoim doktrynerstwem do szpiku kości. Pomimo swoich kontrowersyjnych przekonań był to prawy i niesamowicie mądry człowiek. Został wspomniany przy okazji głośnej książki Piotra Zychowicza, który wraz z pracownikami ambasady oraz naukowcami odnowił nagrobek Studnickiego. Ta inicjatywa wywołała falę krytyki.

Historia i teraźniejszość to nowy przedmiot szkolny, który wchodzi do pierwszych klas liceów, techników oraz szkół branżowych I stopnia od 1 września 2022 r., zastępując na poziomie podstawowym wiedzę o społeczeństwie. Już wcześniej opinia publiczna miała okazję zapoznać się z jego podstawą programową, zaś na przełomie czerwca i lipca przez media przetoczyła się debata na temat książki „Historia i Teraźniejszość. Podręcznik dla liceów i techników. Klasa 1. 1945–1979” autorstwa prof. Wojciecha Roszkowskiego. Opracowaniu, cenionego skądinąd uczonego, przeciwnicy zarzucali braki merytoryczne, stronniczość, ideologizację oraz promocję partii rządzącej. Obrońcy z kolei kontrowali, wskazując że wreszcie młodzież będzie mogła zapoznać się z wieloma wydarzeniami z dziejów najnowszych, które do tej pory były fałszywie interpretowane lub skrzętnie pomijane w procesie dydaktycznym.

Rosyjska inwazja na Ukrainę i wiodąca polska pomoc dla tego państwa spowodowała, że zarówno nad Wisłą, jak i nad Dnieprem rozpoczęto dyskusje nad pogłębieniem współpracy pomiędzy obydwoma krajami. Impulsem do tego stały się niewątpliwie słowa ukraińskiego prezydenta przed polskim Zgromadzeniem Narodowym. Wołodymyr Zełeński stwierdził m.in. wtedy, że między Polską a Ukrainą „nie ma już żadnych granic”, a wraz z państwami bałtyckimi „jest nas 90 milionów” i „razem możemy wszystko”. W trakcie swojego wystąpienia przed ukraińskimi parlamentem wtórował mu prezydent Andrzej Duda, zapowiadając podpisanie nowego traktatu o wzajemnych stosunkach. Na tej podstawie w dyskursie publicznym pojawiły się pomysły pójścia jeszcze dalej: zawiązania polsko-ukraińskiej unii, a nawet federacji.

W XV w. Imperium Osmańskie powiększyło się o Bałkany, zagrażając już bezpośrednio państwom rządzonym przez Jagiellonów. Choć Królestwo Polskie nie toczyło jeszcze zmagań z Turcją, to już wtedy rodził się mit „przedmurza chrześcijaństwa”, który był jednym z największych polskich sukcesów piarowych w historii.

Józef Piłsudski słynął z dosadnego języka. Niekiedy uciekał się do wulgaryzmów. Ale być może przez to niektóre jego powiedzonka weszły do powszechnego obiegu. Tak było m.in. z negatywnym programem partii politycznej Naczelnika.

Powiedzenie „Polska nierządem stoi” często interpretuje się, jako wyraz krytyki złego stanu ówczesnej Rzeczpospolitej. „Nierząd” kojarzy się przecież z prostytucją, a zatem z upadkiem moralnym, oddawaniem się za pieniądze etc. W tym przypadku chodzi jednak bardziej o brak rządu, lecz w pierwotnej wersji zapis tego powiedzenia i wydźwięk był zupełnie inny.

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego obfituje w cytaty, które weszły potem do języka potocznego. Jednym z nich są słowa Radczyni: „Wyście sobie, a my sobie. Każden sobie rzepkę skrobie”. I niestety, zdanie to także dziś dobrze opisuje rzeczywistość.

Rok 1939 jest niewątpliwie przełomowym w naszych dziejach. Wybuch II wojny światowej i idące za tym konsekwencje odczuwamy do dziś. Nic dziwnego zatem, że do dziś trwają spory na temat decyzji ówczesnych polskich decydentów. Czy można było uniknąć katastrofy?

W PRL bardzo popularna była teoria, że gdyby Polska po 1918 roku nie poszła zdobywać ziem na wschodzie tylko skupiła się na granicy zachodniej, to II RP byłaby państwem silniejszym, bogatszym i w ogóle szczęśliwszym. Do niedawna sądziłem, że w III RP nikt tego typu dywagacji nie bierze na poważnie, a jednak... Na różnego rodzaju forach ów pogląd powraca. Zatem może warto się jemu dokładnie przyjrzeć.

Polska zdecydowanie wykorzystała swoją szansę, jaka się pojawiła podczas I wojny światowej. Polacy wspierali wszystkie strony tego konfliktu, ale czy gdyby gremialnie opowiedzieli się za jedną opcją i w dodatku tą przegraną, to czy rzeczywiście nie odzyskalibyśmy niepodległości albo nasza sytuacja międzynarodowa byłaby gorsza?

Polacy w kontekście przemian transformacji ustrojowej w Europie Wschodniej bardzo lubią lansować hasło: „Zaczęło się w Polsce”. Poniekąd jest to prawda. To powstały w 1980 roku Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” dziewięć lat później jako pierwszy w Europie Wschodniej dogadywał się z władzą, by ostatecznie współtworzyć rząd z pierwszym w tej części kontynentu niekomunistycznym premierem. Ale czy gdyby „Solidarności” nie było, to nie doszłoby do obalenia komunizmu?

Ryk syren słychać w całym mieście. Mając na uwadze, że kilka godzin wcześniej zastanawialiśmy się, czy zgodnie z pojawiającym się przeciekami wojska białoruskie przekroczą granicę i ruszą w kierunku Lwowa jestem przekonany, że ten czarny scenariusz w tym momencie się ziścił. Jest późna noc, syreny wyją, ale ludzie nie zbiegają do schronów. Huku wybuchów nie słychać. Nikt też nie puka do hotelowego pokoju i nie nakazuje uciekać, by ukryć się przed bombami. Po kilku chwilach wahania idę zatem dalej spać. Niech się dzieje, co chce. Tej nocy alarm obudził mnie jeszcze raz, ale tym razem nie miałem już zamiaru się nim przejmować.

Dla Polaków Wilno i Lwów stanowią dwa symbole „kresowego raju utraconego”. Przed wojną były to niewątpliwie jedne z najważniejszych miast wschodniej Polski i zarazem należały do piątki najważniejszych ośrodków w całym kraju. Dlatego też Wilno i Lwów często wymienia się razem, jakby były to bliźniacze miejsca. Tymczasem między nimi istnieje wiele różnic.

Większość z nas na ogół nie zdaje sobie z tego sprawy, ale Polska ma na Bałtyku 46 wysp. Ściślej rzecz biorąc znajdują się one u ujścia Odry do morza, a zamieszkałe są jedynie cztery z nich: Wolin, Uznam, Kasibór i Chrząszczewska. Ziemie te dopiero od 1945 roku są w granicach naszego kraju, dlatego ich historia wyróżnia się na tle innych polskich regionów.

Jednym z pierwszych obrazów rzucających się w oczy po rozpoczęcia zwiedzania wnętrz wilanowskiego pałacu nie jest wcale król Jan III, lecz podobizna Stanisława Kostki Potockiego pędzla znakomitego Jacques Louisa Davida. To właśnie hrabia Potocki w 1805 roku jako właściciel tych dóbr dokonał wówczas rzeczy niespotykanej, mianowicie udostępnił swój pałac zwiedzającym. Zasługuje on na wspomnienie z jeszcze jednego ważnego powodu. Jest autorem dzieła pt. „Podróż do Ciemnogrodu” - utworu krytykującego twardy konserwatyzm, klerykalizm i zaściankowość. Zapewne mieszkańcy pobliskiego miasteczka Wilanów, zwanego przez niektórych nieprzypadkowo Lemingradem, podpisaliby się pod poglądami Stanisława Kostki.