Groby generałów i polityków, którzy mieli wpływ na przebieg II wojny światowej dawno porastają już mchem. Obecnie odchodzą na tamten świat również ostatni "zwykli" świadkowie, którzy mogą dać nam świadectwo o tamtych trudnych, a bardzo często tragicznych wydarzeniach. Ich wspomnienia są bezcenne, ponieważ tylko one pozwalają nam poznać i podjąć próbę zrozumienia losu ludności cywilnej. Naszym obowiązkiem jest więc bycie nośnikiem transmisyjnych dla tych informacji - utrwalenie i przekazanie kolejnym pokoleniom. To jednak żmudna i ciężka praca, która nie zawsze przynosi wielki splendor.

Z racji kolejnej rocznicy rzezi wołyńskiej tradycyjnie pojawiają się w Polsce oczekiwania, że Ukraina powinna nas przeprosić i uznać tę zbrodnię za ludobójstwo. Sęk w tym, że najprawdopodobniej NIGDY do tego nie dojdzie.

Prof. Grzegorz Motyka opatrzył swoją książkę „Akcja Wisła ‘47” podtytułem „komunistyczna czystka etniczna”. U niektórych wywołało to oburzenie. Głównie z dwóch powodów. Po pierwsze, w powszechnym przekonaniu czystka etniczna łączona jest z fizyczną eksterminacją, czym masowe wywózki ludności ukraińskiej w 1947 roku nie były. Po drugie, termin czystka etniczna jest także używany w odniesieniu do masowych mordów Polaków w południowo-wschodnich województwach II RP dokonanych przez Ukraińską Powstańczą Armię. Z uwagi na fakt, że pośrednim (tak, pośrednim) celem Akcji Wisła było zniszczenie banderowskiego podziemia w Polsce, to może to budować fałszywą symetrię między rzezią wołyńską a akcją „Wisła”.

Był on błędnym rycerzem, który zawsze stawiał na pierwszym miejscu sprawę polską, jak również germanofilem przesiąkniętym swoim doktrynerstwem do szpiku kości. Pomimo swoich kontrowersyjnych przekonań był to prawy i niesamowicie mądry człowiek. Został wspomniany przy okazji głośnej książki Piotra Zychowicza, który wraz z pracownikami ambasady oraz naukowcami odnowił nagrobek Studnickiego. Ta inicjatywa wywołała falę krytyki.

W XV w. Imperium Osmańskie powiększyło się o Bałkany, zagrażając już bezpośrednio państwom rządzonym przez Jagiellonów. Choć Królestwo Polskie nie toczyło jeszcze zmagań z Turcją, to już wtedy rodził się mit „przedmurza chrześcijaństwa”, który był jednym z największych polskich sukcesów piarowych w historii.

Józef Piłsudski słynął z dosadnego języka. Niekiedy uciekał się do wulgaryzmów. Ale być może przez to niektóre jego powiedzonka weszły do powszechnego obiegu. Tak było m.in. z negatywnym programem partii politycznej Naczelnika.

Powiedzenie „Polska nierządem stoi” często interpretuje się, jako wyraz krytyki złego stanu ówczesnej Rzeczpospolitej. „Nierząd” kojarzy się przecież z prostytucją, a zatem z upadkiem moralnym, oddawaniem się za pieniądze etc. W tym przypadku chodzi jednak bardziej o brak rządu, lecz w pierwotnej wersji zapis tego powiedzenia i wydźwięk był zupełnie inny.

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego obfituje w cytaty, które weszły potem do języka potocznego. Jednym z nich są słowa Radczyni: „Wyście sobie, a my sobie. Każden sobie rzepkę skrobie”. I niestety, zdanie to także dziś dobrze opisuje rzeczywistość.

Rok 1939 jest niewątpliwie przełomowym w naszych dziejach. Wybuch II wojny światowej i idące za tym konsekwencje odczuwamy do dziś. Nic dziwnego zatem, że do dziś trwają spory na temat decyzji ówczesnych polskich decydentów. Czy można było uniknąć katastrofy?

W PRL bardzo popularna była teoria, że gdyby Polska po 1918 roku nie poszła zdobywać ziem na wschodzie tylko skupiła się na granicy zachodniej, to II RP byłaby państwem silniejszym, bogatszym i w ogóle szczęśliwszym. Do niedawna sądziłem, że w III RP nikt tego typu dywagacji nie bierze na poważnie, a jednak... Na różnego rodzaju forach ów pogląd powraca. Zatem może warto się jemu dokładnie przyjrzeć.

Polska zdecydowanie wykorzystała swoją szansę, jaka się pojawiła podczas I wojny światowej. Polacy wspierali wszystkie strony tego konfliktu, ale czy gdyby gremialnie opowiedzieli się za jedną opcją i w dodatku tą przegraną, to czy rzeczywiście nie odzyskalibyśmy niepodległości albo nasza sytuacja międzynarodowa byłaby gorsza?

Polacy w kontekście przemian transformacji ustrojowej w Europie Wschodniej bardzo lubią lansować hasło: „Zaczęło się w Polsce”. Poniekąd jest to prawda. To powstały w 1980 roku Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” dziewięć lat później jako pierwszy w Europie Wschodniej dogadywał się z władzą, by ostatecznie współtworzyć rząd z pierwszym w tej części kontynentu niekomunistycznym premierem. Ale czy gdyby „Solidarności” nie było, to nie doszłoby do obalenia komunizmu?

Polski biegun zimna, przesmyk suwalski – z tym najczęściej kojarzy się Polakom Suwalszczyzna. Kraina ta jest jednak ze wszech miar bardziej ciekawa. Jest to jeden z reliktów dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów w obecnych granicach Polski, a ściślej rzecz biorąc to pamiątka III RP po Wielkim Księstwie Litewskim.

Ryk syren słychać w całym mieście. Mając na uwadze, że kilka godzin wcześniej zastanawialiśmy się, czy zgodnie z pojawiającym się przeciekami wojska białoruskie przekroczą granicę i ruszą w kierunku Lwowa jestem przekonany, że ten czarny scenariusz w tym momencie się ziścił. Jest późna noc, syreny wyją, ale ludzie nie zbiegają do schronów. Huku wybuchów nie słychać. Nikt też nie puka do hotelowego pokoju i nie nakazuje uciekać, by ukryć się przed bombami. Po kilku chwilach wahania idę zatem dalej spać. Niech się dzieje, co chce. Tej nocy alarm obudził mnie jeszcze raz, ale tym razem nie miałem już zamiaru się nim przejmować.

Dla Polaków Wilno i Lwów stanowią dwa symbole „kresowego raju utraconego”. Przed wojną były to niewątpliwie jedne z najważniejszych miast wschodniej Polski i zarazem należały do piątki najważniejszych ośrodków w całym kraju. Dlatego też Wilno i Lwów często wymienia się razem, jakby były to bliźniacze miejsca. Tymczasem między nimi istnieje wiele różnic.

Większość z nas na ogół nie zdaje sobie z tego sprawy, ale Polska ma na Bałtyku 46 wysp. Ściślej rzecz biorąc znajdują się one u ujścia Odry do morza, a zamieszkałe są jedynie cztery z nich: Wolin, Uznam, Kasibór i Chrząszczewska. Ziemie te dopiero od 1945 roku są w granicach naszego kraju, dlatego ich historia wyróżnia się na tle innych polskich regionów.

Aż trudno uwierzyć, że Kronika Polaków (Chronica Polonorum) autorstwa wybitnego historyka, geografa i humanisty doby renesansu, Macieja z Miechowa, musiała czekać ponad 500 lat aż zostanie przetłumaczona na język polski. Kiedy Kronika ukazała się w 1519/1521 r. (oczywiście po łacinie), cieszyła się dużą popularnością, była czytana przez uczonych Starego Kontynentu, a znano ją na wszystkich dworach królewskich.

Dla jednych renegatka, kolaborantka i zdrajczyni. Dla drugich – bohaterka, wybawicielka, dzielna przywódczyni Polaków w ZSRR. Opinie o Wandzie Wasilewskiej zawsze były skrajne, a jej zwolennikom i krytykom nigdy nie udało się dojść do porozumienia. Aleksander Wat opowiadał o niej: „Niezbadana jest dusza kobiet fanatycznych, świętych Teres komunizmu. To są mistyczki, które nie widzą rzeczywistość, raczej widzą inną rzeczywistość, której my nie widzimy”. Jak więc wyglądała rzeczywistość Wandy Wasilewskiej?

Takiego albumu o naszym kraju jeszcze nie było. W książce prof. Wojciecha Polaka i mistrza Adama Bujaka pt. „Polska. Dwanaście wieków” (wyd. Biały Kruk) Polska ukazana została od czasów najdawniejszych do najnowszych, wiek po wieku. Każde stulecie, od X po XXI, zostało osobno scharakteryzowane.

"Chłopcy z Placu Broni" to niedługa lekturą, którą z pewnością warto poznać w każdym wieku. Książka porusza, daje wiele emocji i sprawia, ze trudno jest oderwać się od poznawania dalszych losów bohaterów. Co powinniśmy wiedzieć o tej historii? Dlaczego jest tak cenna dla czytelników?