Wielu spośród XIX-wiecznych polskich działaczy niepodległościowych wierzyło, iż dla sprawy polskiej ważna jest nie tylko interwencja rozgrywających europejską polityką mocarstw, ale także poparcie zagranicznych rewolucjonistów, demokratów, innych narodów walczących o swoją niepodległość, wolność czy zjednoczenie. Zwłaszcza patrioci związani z lewicą kładli nacisk na braterstwo ludów wojujących ,,za naszą i waszą wolność" i to właśnie w europejskich liberałach upatrywali się głównego wsparcia dla swoich dążeń. Tego rodzaju sojuszników Polacy szukali zarówno wśród uczestników Wiosny Ludów, ojców włoskiego Risorgimento, bonapartystów, paryskich komunardów, opozycji i opinii społecznej z państw Europy Zachodniej, jak i w ludziach szeroko pojętego Wschodu – rewolucjonistach rosyjskich, bojownikach o wolność Kaukazu, muzułmanach, innych Słowianach i mieszkańcach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym tworzących swoją nowoczesną tożsamość narodach dawnej Rzeczypospolitej. Ziemie te miały dla Polaków niebagatelne znaczenie – dziś rzadko pamięta się jednak o relacjach Polska-Wschód w kontekście niepodległościowych dążeń. Warto zatem zastanowić się, jak widziano Polaków nad Dnieprem, Wołgą, na Kaukazie czy nad Bosforem.

Polskie powstania zazwyczaj nie kojarzą się nam z operacjami marynarek wojennych. W wypadku jednak powstania styczniowego zarówno Polacy, jak i Rosjanie wykorzystali flotę. Tyle że my morską, a zaborca rzeczną.

Wydaje się, że jednym z najlepszych momentów w całym XIX wieku na odzyskanie przez Polskę niepodległości była wojna krymska. Dwa zachodnie mocarstwa – Francja i Wielka Brytania, wspomagane przez Turcję i Sardynię wdały się w wojnę z Rosją – głównym zaborcą Rzeczpospolitej. W tym czasie jednak na ziemiach polskich nie wybuchło żadne powstanie, a polskie jednostki formowane wówczas w Turcji odegrały minimalną rolę. Dlaczego tak się stało?

U schyłku 1841 roku w Paryżu pojawiła się kolejna kobieta mająca odegrać ogromną rolę zarówno w sekcie, jak i w życiu najważniejszego wyznawcy Towiańskiego, Adama Mickiewicza. Była nią Ksawera Deybel. Biografowie poety zrobili wiele, by usunąć ją z jego życia – problemem nie była dla nich przynależność wieszcza do sekty, lecz fakt, że Mickiewicz przez całą dekadę mieszkał pod jednym dachem z żoną i kochanką, a do tego płodził im na zmianę dzieci. Żałować można tylko potomstwa poety (tego legalnego i z nieprawego łoża), które wychowywało się w rodzinie dysfunkcyjnej o wyraźnych cechach patologicznych.

Stefan Żeromski w „Popiołach” nakreślił obraz żołnierzy Legionów Dąbrowskiego trochę inny niż ten znany z patriotycznych czytanek. Mimo ewidentnego bohaterstwa, Polacy nie stronili od grabieży, gwałtów czy mordów cywilów. Cieniem na tej inicjatywie kładzie się też aspekt współpracy z Francją, której gorzki smak legioniści poczuli bardzo szybko.

W drugiej połowie XIX wieku w społeczności kaszubskiej zaczął zarysowywać się istniejący do dziś podział. W tym czasie po raz pierwszy wyraźnie podkreślono odrębność Kaszubów. Sęk w tym, że część uważała, że jest to osobny naród, a część, że to szczególna odmiana Polaków.

Po klęsce powstania styczniowego na Polaków spłynęły kolejne represje. Tym razem nie miały one wyłącznie charakteru politycznego i gospodarczego, lecz także społeczny. Petersburg postanowił bowiem zmienić Polaków w Rosjan. Zaczynała się rusyfikacja. Jednak zanim rozkręciła się ona na dobre podjęto się realizacji pewnego eksperymentu.

10 grudnia 1850 roku gdzieś w odległym Aleppo w Syrii, które dziś kojarzy nam się głównie z nieustannie trwającą tam wojną, umarł generał Józef Bem. Smutny był koniec wielkiego generała. W Polsce był już nielubiany, na Węgrzech niepożądany, a w Turcji niepotrzebny. Dopiero po latach, w 1929 roku wrócił do rodzinnego Tarnowa, gdzie spoczął w specjalnym mauzoleum w Parku Strzeleckim, z którego, jak mówią, generał jest bliżej nieba.