Ślachta. Opowieści z podlasko-mazowieckiego pogranicza - recenzja

Fragment okładki książki Macieja Falkowskiego "Ślachta. Opowieści z podlasko-mazowieckiego pogranicza".

Autor pochodzi z tego obszaru, ale jak sam odkrył w trakcie prac nad książką jego szlacheckie pochodzenie po mieczu jest niepewne. Nie brak jednak „ślachciców” w innych gałęziach rodziny. Poprzez ich losy możemy dostrzec specyfikę tego regionu: dumę ze swego pochodzenia, przywiązanie do wartości katolickich i patriotycznych, co przekłada się na wybory polityczne, które w gruncie rzeczy wyborami tożsamościowymi. Niegdyś był to bastion endecji. Dziś bastion Prawa i Sprawiedliwości. W słowie „bastion” nie ma za grosz przesady, bowiem PiS osiąga tu wyniki sięgające 90 proc. poparcia. 

Mimo że książka jest dobrze napisana, jest w znacznej mierze rodzinną historią o trudach życia od przełomu XIX i XX wieku na mazowieckiej równinie, to autor „im dalej las”, tym bardziej odchodzi o tytułowej „ślachty” na rzecz podtytułowych historii z podlasko-mazowieckiego pogranicza. I tak od pewnego momentu więcej jest o Żydach, Holokauście, biedzie i życiu w PRL niż o tym czym wyróżniała się tutejsza drobna szlachta. Wyjątek może stanowić cały rozdział na temat niebagatelnej roli Kościoła w tym regionie.

Okładka książki Macieja Falkowskiego Ślachta. Historie z podlasko-mazowieckiego pogranicza

Przez to ginie w tym wszystkim motyw przewodni. Tak jakby autor chciał napisać przede wszystkim o swoich rodzinnych stronach, ale brakowało mu właśnie motywu przewodniego. Została nim dobra szlachta, a to, że z jej perspektywy nie da się wszystkiego przedstawić, co chciał opisać autor, okazało się najmniej ważne.

Niewątpliwym plusem jest w ogóle powstanie takiej książki. Walczy ona bowiem z stereotypem „nie pracującej” szlachty i pokazuje tę „milczącą większość” szlacheckiego narodu. Jednak po jej lekturze poczucie niedosytu jest na tyle duże, że nie pozostaje nic innego jak stwierdzić, że temat drobnej szlachty mazowieckiej nadal czeka na dobrą książkową opowieść. 

Artykuł powstał w oparciu o książkę Macieja Falkowskiego Ślachta. Opowieści z podlasko-mazowieckiego pogranicza.