Książki

W słynnym litewskim dramacie historycznym Mažvydas (Mażwid) tytułowy bohater – szesnastowieczny teolog protestancki, autor pierwszej drukowanej książki w języku litewskim – uczy chór sylaba po sylabie wypowiadać nazwę własnej ojczyzny: Lie-tu-va. Gdy oporny początkowo chór coraz śmielej powtarza ów wyraz, Mażwid dodaje: ,,Kiedy wypowiecie to słowo, to na ustach/ Poczujecie smak miodu i krwi”. Subtelna, na poły mistyczna scena przedstawia symboliczne narodziny litewskiej świadomości narodowej. W czasach sowieckiej niewoli odczytywano ją – podobnie jak w Polsce Dziady Kazimierza Dejmka – jako płynący z desek teatru głos protestu. Dominik Wilczewski zapewne nieprzypadkowo przytacza ją na kartach swojej książki. Niczym Mażwid, oswaja on bowiem polskiego czytelnika z tą obco brzmiącą nazwą, ową nie do końca jeszcze poznaną i zrozumianą, młodą, niezależną Lietuvą. Prawdziwą Litwą, Litwą Litwinów, Litwą po litewsku.

Wielu miłośników literatury zwykło porównywać czytanie do podróży, podczas której poznajemy nieznane miejsca i ludzi, nie ruszając się z domowego zacisza. Anthony Bale w swojej książce zaprasza nas w podwójną podróż – zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Przenosi nas jednocześnie w zamierzchłe lata średniowiecza i dalekie zakątki Azji i Afryki, ukazując nie tylko przygody swoich bohaterów, ale także percepcję świata zupełnie inną od naszej – ukształtowaną przez odmienne doświadczenia, ideały i wartości epoki, kręgi kulturowe. Podczas tej wyprawy czeka nas wiele niespodzianek, szoków, niekiedy zniesmaczenia, niekiedy śmiechu. Pewne jest jednak, że zgodnie z porzekadłem, iż ,,podróże kształcą” – nauczy nas ona patrzeć inaczej na historię własnej cywilizacji…

O ile przed rozbiorami liczba szlachty w Rzeczpospolitej Obojga Narodów była zbliżona do 10, góra 15 proc., to pogranicze podlasko-mazowieckie mogło się poszczycić odsetkiem sięgającym ponad 40 proc. Niektóre wsie z tego obszaru były w całości zasiedlone przez osoby szczycące się szlacheckim pochodzeniem. Tę niezwykłą krainę próbuje nam przybliżyć w książce „Ślachta” Maciej Falkowski.

Libacje alkoholowe, notoryczne zdrady i karygodny sposób odżywiania. Do kogo pasuje ten opis? Z pewnością do wykolejonych gwiazd rocka, ale też do władców Rosji. W tym artykule zajmiemy się tymi drugimi. Ich życiem, a w szczególności jego ostatnim godzinami.

Niedawno na platformie Netflix ukazał się serial „1670”. Z pozoru jest to satyra na staropolską szlachtę, ale w rzeczywistości jej związek z historią jest bardzo luźny, wręcz symboliczny. Tak naprawdę jest to przerysowany obraz naszej rzeczywistości w historycznym kostiumie. I w tym kontekście wskazanie na rok 1670 jako odbicie naszych czasów wydaje się nadzwyczaj trafne.

Groby generałów i polityków, którzy mieli wpływ na przebieg II wojny światowej dawno porastają już mchem. Obecnie odchodzą na tamten świat również ostatni "zwykli" świadkowie, którzy mogą dać nam świadectwo o tamtych trudnych, a bardzo często tragicznych wydarzeniach. Ich wspomnienia są bezcenne, ponieważ tylko one pozwalają nam poznać i podjąć próbę zrozumienia losu ludności cywilnej. Naszym obowiązkiem jest więc bycie nośnikiem transmisyjnych dla tych informacji - utrwalenie i przekazanie kolejnym pokoleniom. To jednak żmudna i ciężka praca, która nie zawsze przynosi wielki splendor.