Słynne cytaty i powiedzenia

Poniedziałek, 20.05.2019 Szymon Zalewski

„Pisz pan na Berdyczów”, czyli tam gdzie list na pewno (nie) dojdzie

Jak w przedziwny sposób mogą się zmieniać znaczenia powiedzeń najlepiej ilustruje historia zwrotu „pisz pan na Berdyczów”. Dziś używa się go, by zaznaczyć rozmówcy, że kontakt z nami będzie niemożliwy. Można zatem „pisać na Berdyczów”, bo list/wiadomość i tak do nas nie dotrze. Władysław Kopaliński podejrzewał, że berdyczowska poczta musiała działać fatalnie, skoro tak to miasto zostało zapamiętane. A tymczasem było wręcz przeciwnie.

Wtorek, 30.10.2018 Piotr Antoniewski

„Murzyn zrobił swoje, Murzyn może odejść”, czyli żywot czarnych niewolników w Rzeczpospolitej

Sytuację kogoś wykorzystanego, a następnie odprawionego, gdy stał się niepotrzebny najlepiej oddają słowa zapisane przez Fryderyka Schillera w sztuce „Fiesco”: „Murzyn zrobił swoje, Murzyn może odejść” (der Mohr hat seine Arbeit getan, der Mohr kann gehen). Niezwykłą i trwającą do dziś popularnością cieszyło się to powiedzenie w Polsce. Przyczyną tego nie było wcale uwielbienie dla niemieckiego literata, ale obecność w Rzeczpospolitej czarnych niewolników.

Poniedziałek, 17.09.2018 Krystian Skąpski

„Z bolszewikami nie walczyć…”, czyli o pewnym fatalnym rozkazie marszałka Rydza-Śmigłego

17 września 1939 r. w godzinach porannych granicę polsko-sowiecką przekroczyła Armia Czerwona. Dla wielu nie było wiadome, w jakim charakterze sowieccy żołnierze zjawili się w Polsce – sprzymierzeńców czy wrogów. Od ponad dwóch tygodni Rzeczpospolita toczyła wojnę z Niemcami. Z Sowietami natomiast obowiązywał układ o nieagresji. Swoje wątpliwości miał też niestety Naczelny Wódz, marszałek Edward Rydz-Śmigły.

Wtorek, 21.08.2018 Jakub Wojas

Chart bez ogona, czyli o urzędomanii i tytułomanii w I RP

Dzięki „Panu Tadeuszowi” Adama Mickiewicza unieśmiertelniło się sporo powiedzeń. Jednym z nich są słowa Asesora padające w rozmowie z Rejentem i Tadeuszem na temat walorów psów myśliwskich. Zdaniem Asesora: „Chart bez ogona jest jak szlachcic bez urzędu, Ogon też znacznie chartom pomaga do pędu". Zdanie to nie tylko wiele nam mówi o cechach chartów, ale może przede wszystkim o znaczeniu tytułów urzędniczych w I Rzeczpospolitej.

Niedziela, 15.07.2018 Łukasz Marczyk

Dwóch mieczów niedostatek, czyli o nagich mieczach grunwaldzkich

Jednym z najsłynniejszych epizodów związanych z bitwą pod Grunwaldem było wysłanie dwóch nagich mieczy przez wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena królowi polskiemu Władysławowi Jagielle i wielkiemu księciu litewskiemu Witoldowi. Polski władca miał w odpowiedzi zapewnić krzyżackich wysłanników, że mieczów ma dostatek. Dziś jednak akurat konkretnie tych dwóch mieczów nam brakuje.

Sobota, 23.06.2018 Piotr Antoniewski

Dlaczego w Polsce Jan Chrzciciel jest głosem wołającego na puszczy?

W wersetach Pisma Świętego odnajdujemy fragmenty odwołujące się do Jana Chrzciciela, wspominające o „głosie wołającego na pustyni”. W Polsce jednak to powiedzenie funkcjonuje również w wersji „głosu wołającego na puszczy”. Pozornie różnica jest spora (między puszczą a pustynią), ale pozory mylą.

Sobota, 16.06.2018 Krystian Skąpski

„Piłka jest okrągła, a bramki są dwie” – piłkarskie (i nie tylko) powiedzenia Kazimierza Górskiego

Kazimierz Górski jest nie tylko, jak do tej pory, najwybitniejszym selekcjonerem polskiej kadry w piłce nożnej, ale również autorem niezliczonych powiedzonek piłkarskich, które przeszły do legendy i do języka potocznego.

Sobota, 09.06.2018 Jakub Wojas

Czy święci tureccy rzeczywiście są goli?

W Polsce na osobę kompletnie pozbawioną pieniędzy zwykło się mówić „goły jak święty turecki”. Historia tego związku frazeologicznego jest bardzo długa i stanowi pokłosie podróży pewnego litewskiego szlachcica na Bliski Wschód.