W październiku 1920 roku oddziały gen. Lucjana Żeligowskiego upozorowały bunt i opanowały kontrolowaną przez Litwę Wileńszczyznę, która następnie została przyłączona do Polski. Niecałe sto lat później, w 2014 roku Rosja upozorowała na należącym do Ukrainy Krymie ruch separatystyczny, doprowadziła do referendum secesjonistycznego, by na końcu anektować półwysep. Sprawy niby podobne, ale diabeł jak zwykle tkwi w szczegółach.

„Byłoby nam o wiele trudniej prowadzić politykę wschodnią, gdyby nie seria błędów popełnianych przez Rosję” – mówi w wywiadzie dla naszej redakcji Wojciech Konończuk, wicedyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich im. Marka Karpia.

Mimo że wojnę polsko-bolszewicką Polska oficjalnie wygrała, to nawet tuż po podpisaniu traktatu pokojowego w Rydze wśród bardzo wielu Polaków pojawiło się poczucie niedosytu. Biorąc pod uwagę chociażby plany Józefa Piłsudskiego, to wynegocjowana granica wschodnia jawiła się jako coś w rodzaju nagrody pocieszenia. Co zatem poszło nie tak w trakcie tego konfliktu, skoro zwycięzca nie mógł podyktować własnych warunków pokoju?

„Przełom 1919 i 1920 roku, to był najlepszy moment na negocjacje z Rosją bolszewicką i zagwarantowanie sobie w miarę poprawnych relacji z sąsiadami” - mówi w wywiadzie dla naszej redakcji prof. Andrzej Chwalba, autor książki „Przegrane zwycięstwo”.

Próbujący utrzymać swoją władzę prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko straszy swoich obywateli zagrożeniem rychłej polskiej inwazji. I niejako w odpowiedzi na to zapotrzebowanie redaktor naczelny czasopisma „Najwyższy Czas!” Tomasz Sommer napisał nie tak dawno w serwisie Twitter, że jest „oczywiste”, że Grodno w przypadku rozpadu Białorusi „powinno trafić do Polski”. Tylko czy jest to rzeczywiście takie oczywiste?

W okolicach 1 sierpnia zawsze toczy się dyskusja na temat słuszności decyzji o wybuchu powstania warszawskiego. Wśród argumentów apologetów zrywu z 1944 roku pojawia się niekiedy twierdzenie, że gdyby w 1920 roku bitwa warszawska została przegrana, to zapewne tzw. dzisiejsi realiści odsądzaliby Józefa Piłsudskiego od czci i wiary, tak jak to teraz czynią z Tadeuszem Borem-Komorowski czy Leopoldem Okulickim. Czy rzeczywiście decyzja o stawieniu oporu Armii Czerwonej w 1920 roku była tak samo ryzykowana jak wszczęcie powstania w Warszawie 24 lata później?

Pomimo bliskości geograficznej, kulturowej i historycznej Białoruś jest dla wielu Polaków terra incognita. Jest to biała plama na wschodzie między Ukrainą a Litwą. Nie ciągną tu rzesze turystów z Polski. Nawet nostalgiczne wycieczki kresowe kierują się głównie na Lwów lub Wilno, pozostawiając Białoruś na uboczu.

Anna Mieszczanek w swojej książce „Przedwojenni. Zawsze był jakiś dwór. Historia ziemian” zabiera nas w podróż do świata, którego już nie ma: majątków ziemskich, dworów i wybiegających z nich panienek. Tylko czy ten obraz jest prawdziwy?