18 lutego 1846 roku rozpoczęła się rzeź. Przez kilka następnych tygodni galicyjscy chłopi napadali na majątki ziemskie, mordowali szlachtę, urzędników dworskich i ich rodziny. W tamtym nieszczęsnym czasie zginąć miało nawet 3000 osób, a zniszczono blisko 500 dworów i pałaców. Wokół tych zimowych krwawych wydarzeń, które historia zapamiętała jako rabacja lub rzeź galicyjska, narosło wiele mitów. Do dziś niektórzy uważają, że był to wyraz brutalnego, ale uzasadnionego chłopskiego sprzeciwu wobec ucisku, pańszczyźnie i szlacheckiej dominacji. Ta teza, odziedziczona w spadku po epoce PRL, choć nadal popularna, to w świetle dostępnych faktów trudna jest do obrony.

Pomimo że Polska przez większość czasu swego istnienia miała dostęp do morza, to polskie tradycje morskie prezentują się nad wyraz skromnie. Nawet w czasach największej potęgi Rzeczpospolita nie mogła zapewnić sobie poważnej floty. Nic dziwnego, że Stanisław Sarnicki w „Księgach hetmańskich” stwierdzał, że „król polski nie ma morza, jeno brzeg póki koń werbnie napawając go”.

Przy każdej rocznicy wielkiego polskiego powstania obok rytualnego oddania czci powstańcom pojawiają się wątpliwości, czy ich walka miała jakikolwiek sens. Zwłaszcza, gdy na pierwszy rzut oka widać, że szanse na wygraną były niewielkie, a koszty zrywu ogromne.

Na powyższe pytanie nie ma łatwej odpowiedzi. Ale nie dlatego, że ocena panowania ostatniego króla Polski wzbudza kontrowersje. Bardziej dlatego, że niedostępne archiwa rosyjskie mogą skrywać jeszcze pewne tajemnice tego monarchy.

Nasza historia pełna jest chwil zarówno wielkiej chwały, jak i całkowitego upadku. Szczególnie silnie zakorzeniona jest wśród nas pamięć dawnej potęgi, kiedy I Rzeczpospolita była jednym z głównych rozgrywających na kontynencie. Określenie ram czasowych tego okresu nie jest jednak takie proste.

Odpowiedź na tak postawione pytanie wydaje się prosta, ale wcale taka nie jest. Przez lata najczęściej padającą odpowiedzią było sześciu, a po otrzymaniu literackiej Nagrody Nobla przez Olgę Tokarczuk siedmiu. Tymczasem w źródłach anglojęzycznych pada najczęściej liczba 18 laureatów. Jednak jeśli zliczyć wszystkich noblistów pochodzących z polskich ziem, to tych „naszych” noblistów byłoby aż 56.

„Mimo że wychowałem się już w bloku, to były takie drobne aspekty, które pokazywały, że historia mojej rodziny wyróżnia się na tle historii rodzin moich kolegów. Na ścianie wisiało dwóch dostojnych przodków. Wiedziałem, że wśród moich antenatów był generał napoleoński, minister sprawiedliwości, dwóch prymasów. Miałem też poczucie, że nie wszystko mi wolno. Musiałem się pilnować, żeby za bardzo nie krzyczeć, nie biegać ” - mówi w wywiadzie dla naszej redakcji Maciej Łubieński, autor książki „Portret rodziny z czasów wielkości”.

„Nie jest ważne, czy w Polsce będzie kapitalizm, wolność słowa, czy w Polsce będzie dobrobyt – najważniejsze, aby Polska była katolicka” - te słowa w 1993 roku powiedział wicepremier Henryk Goryszewski ze Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego (ZChN). W tym samym czasie trwała debata nad ustawą aborcyjną, a Jarosław Kaczyński słusznie mówił, że „ZChN to najszybsza droga do dechrystianizacji Polski”.