Biało-czerwona flaga towarzyszy nam w czasie uroczystości państwowych, rozgrywek sportowych, a wcześniej na polach bitew. Jej historia jest jednak stosunkowo krótka i łączy się nie tylko z polskimi barwami narodowymi.

Spośród triady polskich symboli narodowych: herb (mylnie nazywany godłem), hymn i barwy narodowe umieszczane na fladze, to właśnie te ostatnie doczekała się swojego święta w postaci Dnia Flagi. Prawdopodobnie zadecydował o tym przypadek, gdyż 2 maja przypada rocznica zdobycia Berlina, nad którego gruzami powiewał biało-czerwony sztandar, a jednocześnie tak się składało, że pomiędzy „flagowymi” Świętami Pracy i Konstytucji 3 maja idealnie pasował dzień odwołujący się do zwyczaju wywieszania biało-czerwonej. Jednakże barwy narodowe są jednym z najmłodszym naszych symboli, liczącym nieco ponad 200 lat.

Co prawda barwy narodowe, jak i flaga nie były znane w I Rzeczpospolitej i średniowiecznej Polsce, lecz ich późniejsze pojawienie się możemy wiązać z barwami polskiego herbu – Orła Białego na czerwonym tle. Taki herb był zresztą od czasów Przemysła II naszym jedynym symbolem narodowym. Substytutem flagi w tym czasie były chorągwie, na których umieszczano Orła Białego na czerwonym tle. W czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów używano chorągwi z dwoma czerwonymi pasami na górze i na dole, oraz białym pasem pomiędzy nimi. Na środku znajdowała się tarcza herbowa z czterema polami, na których naprzemiennie umieszczono polskiego Orła i litewską Pogoń. Na piątym polu z kolei widniał herb króla (np. snopek Wazów czy ciołek Stanisława Augusta Poniatowskiego).

Była to jednak chorągiew królewska, przynależna jedynie władcy. Tym samym na polach bitew nie był to jedyny znak używany przez polskie, a także litewskie oddziały. Co więcej, bardzo często przewijały się tam barwy biało-czerwono-granatowe. Było to związane z strojami najbogatszej części szlachty wśród których dominowały biel, karmazyn oraz szafir. Materiały wykonywane w tych dwóch ostatnich kolorach należały do najdroższych. W szczególności karmazyn łączono z powagą i dostojeństwem. Odcienie tych samych barw używano również w oddziałach jazdy, a pod koniec XVIII w. w kawalerii narodowej. W dodatku, w 1848 r. na zjeździe wszechsłowiański w Pradze to właśnie biel, czerwień i błękit uznano za barwy wszystkich Słowian.

Niebieski jednak nie zagościł na stałe wśród polskich barw narodowych. Przyczyn tego należy szukać w kolorystyce zarówno polskiego, jak i litewskiego herbu, na którym umieszczony jest biały rycerz na czerwonym tle. Tym samym barwami herbowymi i Polski, i Litwy była biel i czerwień, co w konsekwencji oznaczało, że są to barwy całej Rzeczpospolitej.

Bodaj po raz pierwszy publicznie przyjęto taką interpretacje podczas demonstracji zorganizowanej 3 maja 1792 r w Warszawie z okazji pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. W jej trakcie mężczyźni mieli przepasane biało-czerwone szarfy, a kobiety wstęgi. Tymi kolorami posługiwali się również powstańcy w czasie insurekcji kościuszkowskiej. Od tego momentu te barwy były nieodłącznie kojarzone z Polską i polskimi wysiłkami niepodległościowymi.

W 1807 r. właśnie biały i czerwony uznano barwami Księstwa Warszawskiego. W Królestwie Polskim wybranie tych dwóch kolorów uzasadniono wprost kolorystką herbów Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, co zaznaczono uchwale sejmowej z 6 lutego 1831 roku. Warto jednak dodać, że nie wszędzie kolejność tych barw była jednakowa. Przykładowo, w Wielkim Księstwie Poznańskim kolor czerwony umieszczano nad białym.

Po odrodzeniu Rzeczpospolitej, ustawą z 1 sierpnia 1919 r. ustanowiono biało-czerwoną flagę w proporcjach szerokości do długości 5:8. Jednocześnie obok niej wprowadzono flagę z godłem, nazywaną banderą, w której na środku białego pasa umieszczano herb Rzeczpospolitej. Oprócz statków i okrętów jest ona często używana przez placówki dyplomatyczne.

Choć od XIX w. biel i czerwień jako barwy narodowe nie budziły wątpliwości, to zmieniały się ich odcienie. Pierwotnym odcieniem czerwonego na polskiej fladze był karmazyn. W czasach powstania styczniowego zamieniono go na bardziej „demokratyczny” amarant. W 1921 r. na podstwie broszury Ministerstwa Spraw Wojskowych postawiono jednak znów na karamazyn. Sześć lat później zmieniono go na cynober. W 1980 r. w ustawie o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych nie nazwano dolnego odcienia polskiej flagi, lecz określono dla niego współrzędne trójchromatyczne. Po ich nałożeniu otrzymujemy kolor najbardziej zbliżoną do karmazynu. Natomiast obecnie obowiązująca barwa biała nie jest śnieżnobiała, lecz zawiera nieco szarości.

W heraldyce biel i czerwień mają swoje określone znaczenie. Biel wyraża czystość, lojalności i szlachetność. Czerwień to odwaga, poświęcenie, waleczność. I jak widać ta symbolika idealnie pasuje do polskiej historii.