„Był na Żmudzi ród możny Billewiczów, od Mendoga się wywodzący, wielce skoligacony i w całym Rosieńskiem nad wszystkie inne szanowany. Do urzędów wielkich nigdy Billewiczowie nie doszli, co najwięcej powiatowe piastując, ale na polu Marsa niepożyte krajowi oddali usługi, za które różnymi czasami hojnie bywali nagradzani."

Tym właśnie opisem Billewiczów herbu Mogiła Henryk Sienkiewicz rozpoczynał swój słynny „Potop” - drugą część Trylogii. Trzeba jednak stwierdzić, że to przedstawienie tego litewskiego rodu jest mocno dla niego krzywdzące. Billewiczowie bowiem nie tylko byli „możni” i zasłużeni na „polu Marsa”, ale osiągnęli też więcej niż jedynie powiatowe urzędy.

Mogą się oni poszczycić bardzo długą historią. Protoplastą tego rodu miał być rzekomo kniaź Zodeyko, zięć wielkiego księcia litewskiego Witolda. Jego najstarszym synem był zaś nijaki Bill, od którego wzięli się właśnie Billewiczowie, którzy to z kolei tworzyli później również liczne rozgałęzienia, a nawet rodziny o innych nazwiskach. To właśnie od Billewiczów wywodzą się m.in. Stankiewicze, także herbu Mogiła.

Gniazdem rodowym była miejscowość Billewicze, niedaleko miasta Rosienie na Żmudzi. W tamtej okolicy doszło do najliczniejszego rozrodzenia tej rodziny. W czasach reformacji część jej przedstawicieli przeszła na kalwinizm. Billewiczowie byli wówczas nawet w innowierczej awangardzie wśród elit litewskich. Zmiana wyznania naturalnie ich związała z największymi opiekunami kalwinistów na Litwie, jakimi byli Radziwiłłowie birżańscy. Do ich głównych reprezentantów w XVII w. należeli sportretowani w „Potopie” Janusz i Bogusław. Sienkiewicz jednak nie pomylił się przedstawiając Billewiczów jako przeciwników radziwiłłowskiej zdrady, gdyż w obliczu najazdu szwedzkiego większość z nich wróciła do katolicyzmu i zerwała związki z Radziwiłłami z Birży.

Właśnie w XVI-XVIII w. wielu Billewiczów doszło do znaczących urzędów. Można tu wymienić Samuela, który w 1621 r. został podstolim trockim. Dwa lata później Jerzego uczyniono podkomorzym żmudzkim, natomiast za króla Michała i Jana III stolnikami żmudzkimi byli Stefan oraz jego syn Teodor. Billewicze znaleźli się nawet na dworze królewskim. Dworzoninami Jana Kazimierza byli Jan z Grąz i Jan Karol. W tym czasie sławę zdobył też Teodor (zm. ok. 1679)- sędzia ziemski żmudzki, który w 1677-1678 r. odbył podróż po Europie, z której wspomnienia opisał w dwóch „Dariuszach”.

Jeszcze większe honory spotkały Billewiczów w XVIII w. Tadeusz (zm. 1790) bowiem osiągnął nawet godności senatorskie. Ten dawny konfederat barski został w 1783 r. kasztelanem mścisławskim, trzy lata później wojewodą mścisławskim, a w końcu w 1788 r. kasztelanem trockim.

Po upadku Rzeczpospolitej Billewiczowie nadal stawali do walki o ojczyznę. W Legionach Jana Henryka Dąbrowskiego walczył Kazimierz. Z kolei w wyprawie Napoleona na Moskwę brał udział Franciszek, kawaler Legii Honorowej. Odegrał on również niebagatelną rolę w trakcie powstania listopadowego, kiedy między Rosieniem, Ponieważu, Wiłkomierzu i Kowgany na czele oddziału złożonego z 1 600 żołnierzy prowadził partyzancką wojnę z Rosjanami. Billewicze licznie wzięli też udział w powstaniu styczniowym.

Zupełnie na innym polu zasłużył się natomiast Konrad Billewicz – chemik i społecznik. Na przełomie XIX i XX w. zakładał gazownie. W 1889 r. stworzył w Łodzi Towarzystwo Popierania Przemysłu i Handlu, działające na zasadzie politechniki, do której uczęszczała m.in. Maria Skłodowska.

Billewiczowie często łączyli się z równie znamienitą rodziną Piłsudskich. W dokumentach notujemy m.in. Leonarda, powstańca styczniowego, dzierżawiącego majątek Rambno od swego krewniaka Piłsudskiego. Do najsłynniejszego związania obydwu rodzin doszło wiosną 1863 r., gdy Józef Wincenty Piłsudski pojął za żonę swoją kuzynkę Marię z Billewiczów. Z powodu bliskiego pokrewieństwa potrzebna była nawet dyspensa na to małżeństwo. Jeszcze kilkanaście lat wcześniej gniazdo rodowe, wieś Billewicze, po wygaśnięciu jednej z linii rodu w 1850 r. stało się własnością Piłsudskich.

Zbyt bliskie więzy rodzinne między Piłsudskimi i Billewiczami miały jednak swoje negatywne konsekwencje. Dwie siostry marszałka Piłsudskiego (Helena i Maria) cierpiały na poważne zaburzenia umysłowe. Słynny etnograf, Bronisław potrafiły zasypiać podczas własnych wykładów oraz (podobnie jak sam Józef) miał skłonności depresyjne, co doprowadziło go do samobójczej śmierci w 1918 r. Z kolei najmłodszy z braci, Kacper był kleptomanem.

Billewiczowie przetrwali do dziś. Wpływ na to miało liczne rozrodzenie tej rodziny na obszarze Żmudzi. Jeszcze w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów, gdy jedni Billewiczowie otrzymywali znaczące urzędy i honory, inni klepali biedę w licznych szlacheckich zaściankach. To też rozrodzenie było przyczyną pogłębiającej się pauperyzacji wielu przedstawicieli tego rodu i zmuszało ich do szukania zajęcia w innym miejscu np. w mieście, gdzie próbowano zdobywać wykształcenie i zasilić warstwę inteligencką, czego przykładem był wspomniany Konrad Billewicz.

Jednakże nie wszyscy noszący to nazwisko wywodzą się akurat z tych Billewiczów. Podczas obrad Sejmu Wielkiego w 1790 r. do godności szlacheckiej zostali wyniesieni Maksymilian i Ludwik Billewiczowie. Otrzymali oni również herb nawiązujący do Mogiły. Jednak w odróżnieniu od Billewiczów żmudzkich, ci Billewiczowie byli związani głównie z obszarem centralnej Polski.